hubevents

16 Ιανουαρίου 2018

To 2017 ευτυχώς έφυγε. Έφερε καταστροφικές πλημμύρες στο Τέξας, το Πουέρτο Ρίκο, τη Σιέρα Λεόνε, το Μπανγκλαντές, αλλά και στη Δυτική Αττική. Στην Ελλάδα σκοτώθηκαν αναλογικά, ανά κάτοικο, περίπου 4 φορές περισσότεροι άνθρωποι απ΄ ό, τι στο Τέξας. Πού αποδίδεται αυτό, στην έλλειψη προετοιμασίας, την «κακή στιγμή» ή την πραγματικά ακραία καταστροφή;

Στην ομιλία του, ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Κώστας Συνολάκης εξέτασε τις μεγάλες πλημμύρες που προκαλούνται από τσουνάμι, τις ηφαιστειακές εκρήξεις και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Κατέδείξε τις αδυναμίες μας να προβλέπουμε και να προλαμβάνουμε τα φαινόμενα αυτά. Επίσης, εξήγησε τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα δεδομένα που προκύπτουν μετά από κάθε ακραίο φαινόμενο, με σκοπό να ελαχιστοποιήσουμε ή και να μηδενίσουμε τους θανάτους.

Ο ομιλητής έδειξε πώς και κάθε πότε δημιουργούνται τα τσουνάμι στον ευρύτερο Ελληνικό χώρο, και έδωσε έμφαση στα στοιχειώδη μέτρα που απαιτούνται για να αποφύγουμε τα χειρότερα. Συζητήσαμε μαζί του πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στις παραλίες. Τέλος, εξέτασε τα περιβαλλοντικά ορθά μέτρα για την προστασία από τις παράκτιες πλημμύρες.

Παρακολουθήστε τη διάλεξη online εδώ

Κώστας Συνολάκης

O Κώστας Συνολάκης είναι καθηγητής φυσικών καταστροφών στη σχολή μηχανικών περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης, καθώς και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Η έρευνά του επικεντρώνεται στους σεισμούς, τα τσουνάμι και τις ακραίες θαλάσσιες πλημμύρες. Έχει οργανώσει αναρίθμητες αποστολές πεδίου σε 20 χώρες σε όλες τις θάλασσες και τους ωκεανούς της γης. Ενδεικτικά αναφέρονται οι αποστολές σε Νέα Γουινέα, Σουμάτρα, Σρι Λάνκα, Μαλβίδες, Ομάν, Κένυα, Νήσο του Πάσχα, Σαμόα, Χαβάη, Περού, Χιλή και Ιαπωνία.

Το υπολογιστικό μοντέλο προσομοίωσης τσουνάμι (MOST) το οποίο ανέπτυξε χρησιμοποιείται από την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ – National Oceanic and Atmospheric Administration) για την έγκαιρη πρόγνωση της διάδοσης των τσουνάμι στον Ειρηνικό, τον Ινδικό και τον Ατλαντικό ωκεανό.

Το 2014 ο καθηγητής Συνολάκης βραβεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Γεωεπιστημών (European Geosciences Union) με το βραβείο Sergey Soloviev για την «καταπληκτική του ερευνητική συνεισφορά στην μείωση κινδύνων από τσουνάμι που συνδυάζουν θεωρία, εργαστηριακά πειράματα, έρευνες πεδίου και την ανάπτυξη του πλέον διαδεδομένου αριθμητικού κώδικα για τον υπολογισμό των επιπτώσεων τσουνάμι». Επίσης, το 2015 βραβεύτηκε από την Αμερικανική Εταιρεία Πολιτικών Μηχανικών (American Society of Civil Engineers) με το βραβείο Moffatt-Nichol, και η επιτροπή αξιολόγησης αναφέρθηκε εκτενώς «στην ευρεία υιοθέτηση και εφαρμογή των ερευνητικών του επιτευγμάτων στην πρόγνωση τσουνάμι και στην αξιολόγηση κινδύνων». Ο Κώστας Συνολάκης και το Εργαστήριο Φυσικών Καταστροφών του Πολυτεχνείου Κρήτης έχουν συμμετάσχει στην παραγωγή ντοκιμαντέρ σχετικών με τις έρευνες πεδίου για σεισμούς και τσουνάμι από τους τηλεοπτικούς σταθμούς National Geographic, Smithsonian, Discovery Channel, Nova, BBC, ZDF, History και Weather Channel.

21 Δεκεμβρίου 2017

Μια ξεχωριστή βραδιά Stand-up Science με τους Science Reactors

Πόσο χιούμορ μπορεί να κρύβει η επιστήμη;
Μπορούμε να απενοχοποίησουμε τη σοβαροφάνεια της επιστήμης;
Μπορούμε να συμβάλλουμε στην εξωστρέφεια των επιστημόνων;

Οι Science Reactors απαντούν στα ερωτήματα αυτά και επικοινωνούν την επιστήμη διαφορετικά: με το stand-up science, έχοντας ως πρότυπο το stand-up comedy. Μέσα σε πέντε λεπτά παρουσιασαν με τρόπο ελκυστικό, χιουμοριστικό και κατανοητό ένα επιστημονικό θέμα μεταδίδοντάς μας την αγάπη και το πάθος τους για την ίδια την επιστήμη! Πρόσφατα δημιουργήθηκε και η ομάδα Science Reactors της Θεσσαλονίκης.

Η διάδοση και η επικοινωνία της επιστήμης στο ευρύ κοινό έχει πάρει τα τελευταία χρόνια ψυχαγωγικό χαρακτήρα: διαγωνισμός Famelab, Athens Science Festival, Βραδιά του Ερευνητή, επιστημονικό θέατρο κ.ά. Στην εποχή της επιστημονικής εξωστρέφειας, οι νέοι επιστήμονες και ερευνητές μοιράζονται πλέον πιο πρόθυμα τον ενθουσιασμό τους με τους μη «μυημένους».

Το stand-up science έχει παρουσιασθεί με μεγάλη επιτυχία στα Athens/Thessaloniki/Patras Science Festivals, στη Βραδιά του Ερευνητή, σε φεστιβάλ κωμωδίας, στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού κ.ά. Μάλιστα, η ΕΡΤ, στο πλαίσιο της νέας της σειράς Close up, πρόσφατα ολοκλήρωσε ένα αφιέρωμα για τους Science Reactors.

Συντελεστές:

Από την ομάδα των Science Reactors συμμετείχαν

Στράτος Ασημέλλης, χημικός
Γιάννης Κοντογιάννης, φυσικός, Δρ Αστροφυσικής
Τάκης Λάζος, φυσικός
Δημήτρης Μακρής, καθηγητής μάνατζμεντ και καινοτομίας
Kώστας Περιστέρης, γυναικολόγος, ταχυδακτυλουργός
Πολυξένη Σπηλιοπούλου, απόφοιτη ΤΕΦΑΑ /ΕΚΠΑ
Δημήτρης Τσιμπίδας, αστροφυσικός

Guest – Μένιος Σακελλαρόπουλος, δημοσιογράφος-συγγραφέας

Δραματουργία-Σκηνοθεσία

Κώστας Βρεττός, σκηνοθέτης

Ιδέα-Σχεδιασμός-Συντονισμός

Ελένη Γραμματικοπούλου, επικοινωνία της επιστήμης

29 Νοεμβρίου 2017

«Ένας μαθηματικός, ένας χημικός, κι ένας κυνηγός δορυφόρων μπαίνουν σε ένα μπαρ» – αν και δεν είναι ανέκδοτο, ήταν πολύ διασκεδαστικό! Την Τετάρτη 29 Νοεμβρίου 2017 στις 20:00, ο ηθοποιός, σκηνοθέτης, και παρολίγον μαθηματικός Γιάννης Σαρακατσάνης και ο φυσικός Τάκης Λάζος στρίμωξαν τον θαμώνα στην άκρη του σύμπαντος Πιέρρο Παπαδέα, με σκοπό να καταλάβουν, πώς μπορούμε να στείλουμε τον δικό μας δορυφόρο στο διάστημα (και κυρίως, γιατί να μπούμε στον κόπο να το κάνουμε αυτό). Δεν πρόκειται για διάλεξη, ούτε για συνέντευξη: είναι μία ουσιαστική φιλική κουβέντα με απόλυτη σοβαρότητα χωρίς ίχνος σοβαροφάνειας.

Πιέρρος Παπαδέας

Ο Πιέρρος Παπαδέας γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Εργάζεται στο Mozilla Foundation από το 2007, αρχικά ως community manager και από το 2014 ως open innovation strategist. Είναι συνιδρυτής του Libre Space Foundation. Έχει αφιερωθεί σε έργα ανοικτών και ελεύθερων τεχνολογιών στο διάστημα. Το 2016 επέβλεψε ως project manager το σχεδιασμό, την κατασκευή και την παράδοση του UPSat, του πρώτου δορυφόρου ανοικτής σχεδίασης και πρώτου δορυφόρου ελληνικής κατασκευής.

Γιάννης Σαρακατσάνης

Ο Γιάννης Σαρακατσάνης σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας και υποκριτική στο «Σύγχρονο Θέατρο Αθήνας» του Γ. Κιμούλη και στο School of Physical Theatre στο Λονδίνο. Από το 2004 είναι ιδρυτικό μέλος της θεατρικής ομάδας AbOvo, με την οποία σκηνοθετεί, παίζει και γράφει. Από το 2008 είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Bob Theatre Festival, το οποίο διοργανώνει η ομάδα του. Εκτός AbOvo έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες παραστάσεις ως ηθοποιός και σκηνοθέτης. Επίσης διδάσκει σωματικό και devised θέατρο σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιούς. Η Ένωση Ελλήνων Κριτικών τον έχει τιμήσει με μια υποψηφιότητα για βραβείο νέου δημιουργού (2007) και με έναν έπαινο για ανδρικό ρόλο (2014). Το 2016 ήταν υποψήφιος για το βραβείο ανδρικού ρόλου του περιοδικού Αθηνόραμα, για την παράσταση «Το Δάνειο».

Τάκης Λάζος

Ο Τάκης Λάζος είναι φυσικός. Παλιά ήταν τεχνητός αλλά αυτά είναι παρελθόν. Σπούδασε φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, φωτογραφία στο ΤΕΙ Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορία και φιλοσοφία των επιστημών. Συμμετέχει στην ομάδα Science Reactors, η οποία παρουσιάζει επιστημονικά θέματα μέσω stand-up comedy (stand-up science) και στον ελεύθερο χρόνο του σχεδιάζει πρωτότυπα πειράματα φυσικής για τον χώρο της εκπαίδευσης. Ως εκπαιδευτικός στο 26ο Λύκειο Αθηνών ταλαιπωρεί αθώους μαθητές. Μία ομάδα εξ’ αυτών διακρίθηκε το 2016 στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Διαστημικής CANSAT in GREECE και συμμετείχε στον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό που διοργάνωσε η ESA στη Βρέμη.
Ομάδα WNS

Κώστας Καρπούζης
Ελένη Γραμματικοπούλου
Κωνσταντίνος Πολίτης
Νικόλας Πρωτονοτάριος

Παράλληλα προβλήθηκε το video ASTROΧΩ(Ο)ΡΟΣ, σε σκηνοθεσία Κώστα Βρεττού, παραγωγής Science Reactors.

6 Νοεμβρίου 2017

Ποιος είναι η μαριονέτα και ποιος ο μαριονετοπαίκτης; Ο καθηγητής Γιώργος Παξινός τολμά να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση η οποία διαθέτει κοινωνικές, νομικές και θρησκευτικές προεκτάσεις. Αν ο νους κυβερνά τον εγκέφαλο, τότε υπάρχει ελεύθερη βούληση και, κατά συνέπεια, ευθύνη για τα λεγόμενα και τις πράξεις μας. Αντίστροφα, αν ο εγκέφαλος κυβερνά το νου, τότε καταλήγουμε σε ένα μάλλον σκοτεινό συμπέρασμα: δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση, ούτε έπαινος, ούτε μομφή, ούτε κόλαση.

Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα C. Koch, ο εγκέφαλος είναι «η κοίτη του ποταμού που συγκρατεί τη ροή της συνείδησης». Διαμορφώνεται από την οικογένεια και την κουλτούρα. Η εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς αποδίδεται στη φύση, την ανάπτυξη αλλά και σε τυχαίες επιδράσεις. Μήπως τελικά δεν απομένει τίποτε για να εξηγήσει η ελεύθερη βούληση; Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι ο νους είναι το προϊόν του εγκεφάλου και ότι δεν έχει καμία επίδραση σε αυτόν αποτελεί η νόσος Αλτσχάιμερ, η οποία εμφανίζεται στους περισσότερους ασθενείς σε μεγάλη ηλικία και διαταράσσει την εσωτερική δομή των νευρώνων.

Παρακολουθήστε τη διάλεξη online εδώ

Γιώργος Παξινός

Ο Γιώργος Παξινός γεννήθηκε στην Ιθάκη. Σπούδασε ψυχολογία στο πανεπιστήμιο Berkeley, έλαβε διδακτορικό από το πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά και μετεκπαιδεύτηκε στο τμήμα ψυχιατρικής του πανεπιστήμιου Yale. Από το 1973 εργάζεται στο πανεπιστήμιο του New South Wales στο Σίδνεϋ και στο Ινστιτούτο Neuroscience Research Australia. Έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, όπως τα Karolinska, Cambridge, Oxford, Stanford και UCLA. Έχει αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών (2008), του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (2016) και του Ιονίου Πανεπιστημίου (2017). Επίσης, είναι αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2012.

Οι νευροεπιστήμονες, όπως και οι γεωγράφοι, χρειάζονται ακριβείς χάρτες και αυστηρή ορολογία για να χαρτογραφήσουν τον εγκέφαλο και να επικοινωνήσουν την έρευνά τους. Ο Γιώργος Παξινός έχει κατασκευάσει τους περισσοτέρους άτλαντες του εγκέφαλου και έχει ανακαλύψει τους περισσοτέρους πυρήνες (περιοχές του εγκέφαλου) από οποιονδήποτε άλλον επιστήμονα. Έχει δημοσιεύσει 48 βιβλία. Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Ο εγκέφαλος του αρουραίου σε στερεοταξικές συντεταγμένες», αποτελεί το τρίτο σε αναφορές επιστημονικό βιβλίο όλων των εποχών. Οι περισσότεροι επιστήμονες που ερευνούν τη σχέση μεταξύ εγκέφαλου και ασθενειών (όπως Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον και σχιζοφρένεια) χρησιμοποιούν τους άτλαντές του.

11 Οκτωβρίου 2017

Ο Luca Turin είναι ερευνητής βιοφυσικής και βιολογίας από το 1974. Θεωρεί ότι η επιστημονική έρευνα συνιστά το πιο αξιοθαύμαστο επάγγελμα, μολονότι πρόκειται για ένα επάγγελμα χαμηλά αμειβόμενο, συχνά άδικο, ενίοτε ανειλικρινές, διαρκώς αγχωτικό και αυξανόντως πολιτικοποιημένο. Στη διασκεδαστική και κατατοπιστική διάλεξή του, ο Luca Turin θα μας δείξει τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι επιστήμονες μπορούν να επιβιώσουν ερευνώντας.

Παρακολουθήστε τη διάλεξη online εδώ

Luca Turin

Ο Luca Turin γεννήθηκε το 1953 στη Βηρυτό από Ιταλό-Αργεντινούς γονείς. Μεγάλωσε στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελβετία. Σπούδασε φυσιολογία και βιοφυσική στο University College London (UCL) του Λονδίνου, απ’ όπου και έλαβε διδακτορικό δίπλωμα το 1978. Δούλεψε ως ερευνητής στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας) την περίοδο 1982-92 και έπειτα ως καθηγητής βιοφυσικής στο UCL (1992-2000). Έγινε ιδιαιτέρως γνωστός για την έρευνά του για την όσφρηση: εισήγαγε έναν κβαντικό μηχανισμό αναγνώρισης οσμών. Επί 8 χρόνια διετέλεσε τεχνικός διευθυντής ιδιωτικής εταιρείας υπεύθυνης για τον σχεδιασμό αρωμάτων. Το 2009 έδειξε, σε συνεργασία με τον Μάκη Σκουλάκη, ότι τόσο οι μύγες όσο και οι άνθρωποι μπορούν να ανιχνεύσουν μοριακές δονήσεις με τη μυρωδιά. Εργάστηκε επίσης στο MIT στη Βοστώνη (2009-11) καθώς και στο Ινστιτούτο Αλέξανδρος Φλέμινγκ στην Αθήνα (2011-2013). Διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής στο Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής του πανεπιστημίου του Ulm (2014-2016). Τον τελευταίο χρόνο επέστρεψε στο Ινστιτούτο Φλέμινγκ ως υπότροφος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

24 Μαΐου 2017

Όταν το έτος 2012 ένα δημοσίευμα των New York Times είχε τίτλο «The year of the MOOC», λίγοι είχαν επίγνωση ότι αυτό που έμπαινε σε κίνηση τότε θα ήταν μια από τις πιο ανατρεπτικές αλλαγές στην ιστορία της παγκόσμιας εκπαίδευσης, από την ανακάλυψη της τυπογραφίας έως σήμερα.

Πέντε χρόνια μετά ήταν μια κατάλληλη στιγμή για έναν πρώτο απολογισμό του κινήματος των MOOCs -των Μαζικών Ανοικτών Διαδικτυακών Μαθημάτων. Ηταν τελικά μια επανάσταση, όπως προέβλεπαν οι προφήτες του κινήματος, ή μια αργόσυρτη μεταρρύθμιση με εξίσου βαθιές συνέπειες;

Σκοπός της ομιλίας ήταν να προσφέρει πιθανές απαντήσεις στο ερώτημα αυτό αλλά και να διεγείρει τον προβληματισμό μας για τη θέση της χώρας μας απέναντι στα διλήμματα και τα σταυροδρόμια που είναι μπροστά μας.

Παρακολουθήστε τη διάλεξη online εδώ

Στέφανος Τραχανάς

Η πανεπιστημιακή διδασκαλία και το εκπαιδευτικό υλικό που απαιτείται για να τη στηρίξει αποτελούν τα δύο κεντρικά θέματα της επαγγελματικής ζωής του Στέφανου Τραχανά. Από το 1983 έως σήμερα διδάσκει στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και έχει συγγράψει εννέα πανεπιστημιακά συγγράμματα καθώς και ένα βιβλίο για τη θέση της επιστήμης στον πολιτισμό. Ως ιδρυτικό μέλος και διευθυντής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ) έως το 2013, είχε τη βασική ευθύνη στη δημιουργία του πρώτου πανεπιστημιακού εκδοτικού οίκου της χώρας.

Για τη διδασκαλία του στο Φυσικό Τμήμα του πανεπιστημίου Κρήτης τού απονεμήθηκε το 2002 ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα του πανεπιστημίου, ενώ για το έργο του στις ΠΕΚ βραβεύτηκε το 2009 με το εκδοτικό βραβείο του περιοδικού «Διαβάζω». To 2012 έλαβε το Εθνικό Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας «Βασίλη Ξανθόπουλου-Στέφανου Πνευματικού», ενώ για το σύνολο της προσφοράς του τιμήθηκε το 2015 με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Από το 2012 το ενδιαφέρον του στράφηκε βαθμιαία προς τη διαδικτυακή εκπαίδευση. Έχοντας ευεργετηθεί από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που του έδωσε τη δυνατότητα να ξεφύγει από τους κοινωνικούς και μορφωτικούς περιορισμούς του περιβάλλοντός του, πήρε την πρωτοβουλία το 2015 για την ίδρυση του Mathesis στο οποίο εργάζεται εθελοντικά ως διευθυντής αλλά και ως δάσκαλος.

21 Μαρτίου 2017

– Τι είναι το machine learning ;
– Τι σημαίνει ότι οι υπολογιστές μαθαίνουν από μόνοι τους;
– Πώς κατασκευάζεται και πώς λειτουργεί ένας αλγόριθμος machine learning;
– Τι είναι τα νευρωνικά δίκτυα;
– Πώς σχετίζεται το machine learning με τη στατιστική, τα εφαρμοσμένα μαθηματικά, τη θεωρία υπολογιστών, την τεχνητή νοημοσύνη, την κυβερνητική και τη νευροεπιστήμη;

Στις βαθύτατες αυτές ερωτήσεις δώσαμε απλές απαντήσεις. Ακολουθώντας την ιστορική εξέλιξη των νευρωνικών δικτύων από τη δεκαετία του 1950, μέσα από το «χειμώνα της τεχνητής νοημοσύνης» των δεκαετιών του 70 και του 80, έως το ένδοξο παρόν τους. Μια εξέλιξη η οποία, όπως ακριβώς και η αντίστοιχη της τεχνητής νοημοσύνης, χαρακτηρίζεται από ανέλπιστες επιτυχίες, φιλόδοξους ισχυρισμούς, υπερβολικές προσδοκίες και μεγάλες απογοητεύσεις. Τι είναι εφικτό να επιτευχθεί με την προσθήκη της νέας αυτής αντίληψης και πόσο γρήγορα; Παράλληλα, αναλύσαμε τα μουσικά γούστα των ομιλητών, ανταλλάξαμε tweets με το Θεό και ζωγραφίσαμε σαν σπουδαίοι ζωγράφοι. Και όλα αυτά, χρησιμοποιώντας το deep learning φυσικά!

Αλέξανδρος Καρατζόγλου

Ο Αλέξανδρος Καρατζόγλου είναι επιστημονικός διευθυντής της εταιρείας Telefonica Research στη Βαρκελώνη. Εξασκεί επιστημονική έρευνα στα νευρωνικά δίκτυα, τη βαθιά μάθηση, τα συστήματα συστάσεων (recommender systems) και την μηχανική μάθηση.

Όμηρος Παπασπηλιόπουλος

Ο Όμηρος Παπασπηλιόπουλος είναι καθηγητής στατιστικής στο Universitat Pompeu Fabra (UPF) στη Βαρκελώνη και μέλος της Καταλανικής Ακαδημίας Επιστημών. Η επιστημονική έρευνά του επικεντρώνεται στην τομή της στατιστικής, των εφαρμοσμένων μαθηματικών και της μηχανικής μάθησης.

16 Φεβρουαρίου 2017

Οι εξωτερικοί πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος γοητεύουν τους επιστήμονες και το ευρύ κοινό. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας μπορούμε πλέον να κατανοήσουμε σε βάθος τη δομή των πλανητών και των δορυφόρων τους. Από τη δεκαετία του ΄80, οι αποστολές Voyager άνοιξαν τον δρόμο για τη μελέτη νέων κόσμων. Επίσης το διαστημικό σκάφος Galileo έφτασε τόσο μακριά, ώστε να στείλει πολύτιμα στοιχεία για τους δορυφόρους του Δία και ιδιαίτερα για την Ευρώπη. Λόγω ενός υπόγειου ωκεανού, η Ευρώπη αποτελεί σήμερα το ουράνιο σώμα με τις ευνοϊκότερες συνθήκες για τη ζωή. Παρόμοιες αστροβιολογικές δυνατότητες διαθέτουν και άλλοι δορυφόροι γύρω από τον Δία και τον Κρόνο.

Το διαστημόπλοιο Cassini-Huygens τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο το 2004 και έκτοτε μελετά σε βάθος τη δομή και τη σύσταση του γιγάντιου πλανήτη. Εκτός από τους δακτυλίους, μελετά και τους δορυφόρους του Κρόνου όπως ο Εγκέλαδος, ο οποίος εκπέμπει πίδακες νερού στο διάστημα. Παράλληλα, το 2005 πραγματοποιήθηκε η πρώτη προσεδάφιση ανθρώπινης κατασκευής σε έναν άλλο δορυφόρο του Κρόνου, τον Τιτάνα. Ο Τιτάνας μοιάζει πολύ με τη Γη δεδομένου ότι διαθέτει ατμόσφαιρα με άζωτο, παρουσιάζει κλιματικά φαινόμενα ενώ είναι πλούσιος σε μεθάνιο και άλλα οργανικά μόρια που μπορεί να οδηγήσουν σε οργανικές συνθέσεις απαραίτητες για την εμφάνιση ζωής.

Στη διάλεξή της, η ερευνήτρια αστρονομίας Αθηνά Κουστένη παρουσίασε νέες πληροφορίες για τις βιώσιμες συνθήκες στους δορυφόρους των εξωτερικών πλανητών και αναφέρθηκε στην αποστολή JUICE (JUpiter ICy moons Explorer) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).

Παρακολουθήστε τη διάλεξη online εδώ

Αθηνά Κουστένη

Η Αθηνά Κουστένη είναι Διευθύντρια Ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, και εργάζεται στο Αστεροσκοπείο του Παρισιού στην Meudon. Η ειδικότητά της είναι η πλανητολογία, δηλαδή η εξερεύνηση και μελέτη του ηλιακού συστήματος από επίγειες παρατηρήσεις και από το διάστημα. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τις πλανητικές ατμόσφαιρες και επιφάνειες με έμφαση στους δορυφόρους του εξωτερικού ηλιακού συστήματος, όπως ο Τιτάνας (ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου), ο Εγκέλαδος, ο Γανυμήδης και η Ευρώπη. Έχει συμβάλει στις προσπάθειες για να αποκαλυφθούν ατμόσφαιρες γύρω από τους εξωηλιακούς πλανήτες. Η πλανητική της έρευνα διεξάγεται σε μεγάλα τηλεσκόπια.

Η Αθηνά Κουστένη συμμετέχει στον καθορισμό και την ανάπτυξη πολλών διαστημικών αποστολών, ιδιαίτερα τη διαστημική αποστολή Cassini/Huygens που μελετά τον Κρόνο. Συμμετέχει στην αποστολή JUICE που έχει επιλέξει η ESA για να μελετήσει τον Γανυμήδη και το σύστημα του Δία, με προγραμματισμένη εκτόξευση το 2022. Προεδρεύει και συμμετέχει σε συμβουλευτικές επιτροπές της ESA, της NASA και άλλων ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Αυτή την περίοδο είναι Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Διαστημικών Επιστημών (ESF-ESSC).

23 Ιανουαρίου 2017

• Μπορεί κάποιος μη μαθηματικός να αλλάξει την αντίληψή μας για τα μαθηματικά;
• Είναι δυνατόν ένα έργο τέχνης να οδηγήσει σε μαθηματικά παράδοξα;
• Πώς τα μαθηματικά μας βοηθούν να κατανοήσουμε ένα έργο τέχνης;
• Απεικονίζονται πάνω από 3 διαστάσεις σε έναν πίνακα;
• Μπορεί ένα έργο τέχνης να ακροβατεί ανάμεσα στις δύο και τις τρεις διαστάσεις;

Ο μαθηματικός και συγγραφέας Ανδρέας Λύκος βρέθηκε για να διερευνήσει τον παιγνιώδη τρόπο με τον οποίο o χαράκτης Έσερ απεικόνισε τον χωροχρόνο στα έργα του. Αρχικά, όρισε την έννοια της διάστασης και κάνοντας ένα νοητικό πείραμα ήθελε να δείξει πώς να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα αντιλαμβανόμασταν ένα τετραδιάστατο αντικείμενο στον τρισδιάστατο χώρο μας. Στη συνέχεια, αξιοποιώντας την έννοια της αυτοομοιότητας, ο ομιλητής έκανε μια αναζήτηση στα σημεία τομής των σημαντικών έργων του Έσερ με τη γεωμετρία των φράκταλ. Τέλος, παρουσίασε παράδοξα αντικείμενα τα οποία ενώ μοιάζουν με γνωστά γεωμετρικά σχήματα, στην πραγματικότητα είναι οφθαλμαπάτες που μετασχηματίζουν τον χώρο.

Παρακολουθήστε τη διάλεξη online εδώ

Ανδρέας Λύκος

Ο Ανδρέας Λύκος γεννήθηκε στην Κομοτηνή το 1975. Σπούδασε Μαθηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Στατιστική στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Katholieke Universiteit di Leuven του Βελγίου. Από το 2004 εργάζεται στη δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κάθε χρόνο συμμετέχει ως συντονιστής καθηγητής σε πολιτιστικά προγράμματα που έχουν ως κύριο αντικείμενο τη συνάφεια των μαθηματικών με τις τέχνες. Σχετικές του εργασίες έχουν παρουσιαστεί σε συνέδρια και ημερίδες. Πριν δύο χρόνια κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Αναμνήσεις Συμμετρίας».