Εγκέφαλος και νους: Ποιος κινεί τα νήματα;

6 Νοεμβρίου 2017

Ποιος είναι η μαριονέτα και ποιος ο μαριονετοπαίκτης; Ο καθηγητής Γιώργος Παξινός τολμά να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση η οποία διαθέτει κοινωνικές, νομικές και θρησκευτικές προεκτάσεις. Αν ο νους κυβερνά τον εγκέφαλο, τότε υπάρχει ελεύθερη βούληση και, κατά συνέπεια, ευθύνη για τα λεγόμενα και τις πράξεις μας. Αντίστροφα, αν ο εγκέφαλος κυβερνά το νου, τότε καταλήγουμε σε ένα μάλλον σκοτεινό συμπέρασμα: δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση, ούτε έπαινος, ούτε μομφή, ούτε κόλαση.

Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα C. Koch, ο εγκέφαλος είναι «η κοίτη του ποταμού που συγκρατεί τη ροή της συνείδησης». Διαμορφώνεται από την οικογένεια και την κουλτούρα. Η εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς αποδίδεται στη φύση, την ανάπτυξη αλλά και σε τυχαίες επιδράσεις. Μήπως τελικά δεν απομένει τίποτε για να εξηγήσει η ελεύθερη βούληση; Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι ο νους είναι το προϊόν του εγκεφάλου και ότι δεν έχει καμία επίδραση σε αυτόν αποτελεί η νόσος Αλτσχάιμερ, η οποία εμφανίζεται στους περισσότερους ασθενείς σε μεγάλη ηλικία και διαταράσσει την εσωτερική δομή των νευρώνων.

Γιώργος Παξινός

Ο Γιώργος Παξινός γεννήθηκε στην Ιθάκη. Σπούδασε ψυχολογία στο πανεπιστήμιο Berkeley, έλαβε διδακτορικό από το πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά και μετεκπαιδεύτηκε στο τμήμα ψυχιατρικής του πανεπιστήμιου Yale. Από το 1973 εργάζεται στο πανεπιστήμιο του New South Wales στο Σίδνεϋ και στο Ινστιτούτο Neuroscience Research Australia. Έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, όπως τα Karolinska, Cambridge, Oxford, Stanford και UCLA. Έχει αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών (2008), του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (2016) και του Ιονίου Πανεπιστημίου (2017). Επίσης, είναι αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2012.

Οι νευροεπιστήμονες, όπως και οι γεωγράφοι, χρειάζονται ακριβείς χάρτες και αυστηρή ορολογία για να χαρτογραφήσουν τον εγκέφαλο και να επικοινωνήσουν την έρευνά τους. Ο Γιώργος Παξινός έχει κατασκευάσει τους περισσοτέρους άτλαντες του εγκέφαλου και έχει ανακαλύψει τους περισσοτέρους πυρήνες (περιοχές του εγκέφαλου) από οποιονδήποτε άλλον επιστήμονα. Έχει δημοσιεύσει 48 βιβλία. Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Ο εγκέφαλος του αρουραίου σε στερεοταξικές συντεταγμένες», αποτελεί το τρίτο σε αναφορές επιστημονικό βιβλίο όλων των εποχών. Οι περισσότεροι επιστήμονες που ερευνούν τη σχέση μεταξύ εγκέφαλου και ασθενειών (όπως Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον και σχιζοφρένεια) χρησιμοποιούν τους άτλαντές του.